SAMSUN A ÇIKIŞ

1919 yılı başlarında İngilizler, Türklerin Pontusçulara karşı geliştirmiş oldukları direnişlerden rahatsız olmaya başlamışlardı. Damat Ferit Paşa, Sadrazam olduktan sonra sorunun çözümü için yollar aramaya başlamıştı. 30 Nisan 1919'da 9. Ordu Müfettişliğine atanan Mustafa Kemal, Samsun'a, görev bölgesindeki iç huzuru sağlamak, silah ve cephaneleri toplamak, vatandaşlara silah dağıtılmasını engellemek ve bunu yapan kuruluşları ortadan kaldırmak üzere gönderildi. 16 Mayıs 1919'da Samsun'a hareket eden Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. İngilizlerin denetiminde olan Samsun'da milli mücadele hareketi için istediklerini gerçekleştiremeyeceğini anlayan Mustafa Kemal, 25 Mayısta Havza'ya geçti. Samsun'a çıkışını Mustafa Kemal, Nutuk'ta şu şekilde anlatmıştır :

" 1919 yılı Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktım. Genel durum ve manzara : Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durum, Dünya Savaşı'nda yenilmiş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, Şartları ağır bir ateşkes Antlaşması imzalamış, Büyük Harbin uzun yılları boyunca, millet yorgun ve fakir bir halde. Milleti ve memleketi Dünya Savaşı'na sokanlar, kendi hayatları endişesine düşerek memleketten kaçmışlar. Saltanat ve hilafet makamında bulunan Vahdettin, soysuzlaşmış, şahsını ve yalnız tahtını emniyete alabileceğini hayal ettiği alçakça tedbirler araştırmakta. Damat Ferit Paşa'nın başkanlığındaki hükümet aciz, haysiyetsiz, korkak, yalnız Padişahın iradesine tabi ve onunla beraber şahıslarını koruyabilecek herhangi bir duruma razı, Ordunun elinde silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta. İtilaf Devletleri, ateşkes Antlaşmasının hükümlerine uymağa lüzum görmüyorlar. Birer vesileyle itilaf donanmaları ve askerleri İstanbul'da Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş, Gaziantep İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya'da İtalya askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta yabancı subay ve memurlar ve ajanlar faaliyette. Nihayet başlangıç kabul ettiğimiz tarihten dört gün önce 15 Mayıs 1919'da itilaf Devletleri'nin uygun görmesiyle Yunan ordusu İzmir'e çıkartılıyor. Bundan başka, memleketin her tarafından Hıristiyan azınlıklar gizli, açık milli emel ve maksatlarını gerçekleştirmeğe, devletin bir an evvel çökmesine, çalışıyorlardı. "

Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Samsuna çıkanlar :01Kurmay Albay Kazım Dirik Müfettişlik Kurmay Başkanı02Kurmay Albay Mehmet Arif Ayıcı Kurmay Başkanı Yardımcısı03Kurmay Binbaşı Hüsrev Gerede Birinci şube müdürü04Binbaşı Kemal Doğan Müfettişlik Topçu Kumandanı05Dr. Albay İbrahim Tali Öngören Ordu Sıhhiye Başkanı06Dr. Binbaşı Refik Saydam Sıhhiye Başkan Yardımcısı07Yüzbaşı Cevat Abbas Gürer Müfettişlik Başyaveri08Üsteğmen Muzaffer Kılıç Müfettişlik ikinci Yaveri09Yüzbaşı Ali Şevket Öndersev Müfettişlik Emir Subayı10Üsteğmen Hayati, Kurmay Başkanı Emir Subayı11Yüzbaşı Mümtaz Tünay12Yüzbaşı İsmail Hakkı13Yüzbaşı Mustafa Süsoy Karargah komutanı14Üsteğmen Abdullah, İaşe Subayı15Birinci Sınıf Katip Faik Aybars Şifre Katibi16Dördüncü Sınıf Katip Memduh Şifre Katibi Yardımcısı173.Kolordu Komutanı Kurmay Albay Refet Bele18Üsteğmen Hikmet Gerçekçi Alb. Rafet Bey'in yaveri